woensdag 31 augustus 2011

Vroege tafeldruiven in openlucht kweken kan iedereen!


Vitis vinifera 'Esther'.


Vitis vinifera 'Kalina'. Bijzonder zoete druiven.


Vitis vinifera 'Muscat Bleu'.


Vitis vinifera 'Sophie'.


Vitis vinifera 'Eugeen'.

In openlucht zijn de vroegste druivenrassen rijp vanaf begin (half) augustus tot half september.
Er zijn verschillende vroege ziektetolerante druivenrassen voor openluchtteelt (tafeldruiven/eetdruiven):
- 'Birstaler Muscat': Witgroen. matig grote bessen. Tamelijk vroeg rijp. (Einde augustus - begin sept.)
- 'Esther' (syn. 'Koninklijke Esther'): Blauw, bijna pitloos. Matig grote bessen. Zeer vroeg rijp (begin tot midden augustus). Bladeren hebben een mooie rode herfstkleur.
- 'Eugeen': witgeel. Matig grote zoete bessen. Zeer productief. (Midden september).
- 'Evita': Geel, bijna pitloos. Matig grote bessen. Middenseizoen (Midden sept.)
- 'Hecker': Witgroen. matig grote bessen. Tamelijk vroeg rijp. (Begin sept.) (= Een verbeterde, gezondere Vroege van de Laan)
- 'Kalina': Roze. Kleine tot matig grote bessen. Tamelijk vroeg rijp (Einde aug.)
- 'Lidi': Blauwroze. Kleine tot matig grote bessen. Tamelijk vroeg rijp (Begin sept.)
- 'Muscat Bleu': Blauw. Matig grote bessen. Tamelijk vroeg rijp (Begin sept.)
- 'Primavera': tamelijk klein. Witte schil. Zeer vroeg rijp. (Begin augustus)
- 'Sophie': Witgroen. Matig grote tot grote bessen. Tamelijk vroeg rijp (Begin sept.)
- 'Zalagyonge': Witgeel. Kleine tot matig grote zoete bessen. (Einde augustus)

Kies voor het aanplanten druivenrassen die niet of slechts weinig vatbaar voor echte meeldauw en valse meeldauw! Plant steeds op een zonnige, warme standplaats!

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM DRUIVEN:
Bladvergeling of chlorose bij druiven (Vitis vinifera).
Druivenbladgalmijt of pokkenmijt geeft pokachtige bladeren.
Druivenplanten zonder trossen of trossen met weinig bessen.
Druiven-okselscheuten inkorten of verwijderen?
Druiventrossen controleren en opkuisen.
Druiventrossen beschermen tegen vogel- en wespenvraat (trosnetzakjes).
Druivenrassen bij de oogst (Vitis vinifera cv's .
Echte meeldauw (schimmelziekte) - Oidium op druivenbladeren en trossen (bladbovenzijde).
Lamsteligheid en verdroogde bessen.
Lekkere tafeldruiven in openlucht telen.
Oogsten van druiventrossen in openlucht.
Pitloze druiven planten in tuin of kas/serre.
Teeltwerkzaamheden bij druiven.
Valse meeldauw (schimmelziekte) - Peronospora viticola op druiven ("natweerschimmel").
Ziekten, plagen en gebrekziekten bij openluchtdruiven.
Ziekten en plagen (overzichtstabel).
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zonnebrand en besverbranding kan je voorkomen.
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorging van druiven..

Er zijn ook laatrijpende druivenrassen, waarover in een volgende blog meer kan lezen.
Meer lezen over bijzondere druivenrassen.
Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

Fruit-ABC-Nieuwsbrief van 1 september onderwerpen.


KLIK OP DE AFBEELDING OM DEZE GROTER TE MAKEN!
Binnenkort wordt er opnieuw een Fruit-ABC-Nieuwsbrief met praktische fruit- en tomateninformatie verstuurd. Deze keer een nieuwsbrief van 6 pagina's (A4-formaat)!

Onderwerpen die in de nieuwsbrief van 1 september besproken worden:
Fruitbomen, druiven en kleinfruit snoeien & stekken in september.
Appelperen plukken.
Appels en peren “goed” plukken is een kunst!
Appel. Herfstappels plukken.
Druiventrossen beschermen tegen vogel- en wespenvraat.
Hazelnoten verzamelen.
Hazelnoten met boorgaatjes.
Kruisbessen vermeerderen met stekken.
Oogenten of chip-budden van onderstammen.
Peren: herfstperen plukken.
Pruimen met vruchtrot (Monilia).
Tomaten met zwarte of bruine kleur zijn mooi en lekker!
Tomatenfestival in Kalmthout (3 en 4 september 2011)
Boekentips.
TuinAgenda: plantenbeurzen, tomatenfestival, snoeilessen, fruitinfo, ....

De FruitABC-nieuwsbrief verschijnt twee maal per maand.
In de nieuwsbrief van 1 september vindt u teelttips, snoeitips en vermeerderingstips voor fruitsoorten.
Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden in uw mailbox ontvangen?
Schrijf je NU in voor deze Fruit-ABC nieuwsbrief.

dinsdag 30 augustus 2011

Oogsten van druiventrossen (Vitis vinifera).


'Esther" een vroege en ziektetolerante druif met grote bessen en stevig vruchtvlees.
KLIK OP DE FOTO OM DEZE GROTER TE MAKEN!
Lekkere tafeldruiven/eetdruiven kan je ook in openlucht kweken! Vers geplukte druiven smaken heerlijk!
Rijpe druiven voelen iets mals aan. De schilkleur is donkerblauw, roze of geel (geelgroen).
Druiventrossen worden best eetrijp geoogst. Meestal is de oogst van vroege druiven in openlucht 15 augustus en einde oktober. Druiven die eetrijp worden aan de plant zijn veel lekkerder dan onrijp geoogste druiven die in de winkel te bekomen zijn.
Pluk de druiven voorzichtig af, want de bessen worden gemakkelijk gekwetst. Oogst niet meer dan u kan op krijgen op één dag.
Rijpe druiven smaken zoet en soms aromatisch.
De druiven zijn bijzonder geschikt voor vers gebruik en voor verwerking tot sap en wijn. Ook verwerking tot jam, confituur en gebak is mogelijk.

Druiven zijn rijp als:
- Het suikergehalte voldoende hoog is. (Bij rijpheid stijgt het suikergehalte)
- Het zuurgehalte voldoende gedaald is. (Bij rijpheid daalt het zuurgehalte)
- De schilkleur blauw, geelwit of roze is geworden (Afhankelijk van het ras)
- Het vruchtvlees voldoende elastisch is geworden.
- De pittenkleur is bruingeel.
Oogst niet in de warmste tijd van de dag en laat geoogste druiven niet in de volle zon staan. Zo blijven smaak en aroma het beste behouden.
Momenteel zijn 'Esther', 'Boskoops Glory', 'Birstaler Muscat' , 'Hecker' en 'Muscat Bleu' al rijp. In een volgende blogbericht meer info en foto's van ziektetolerante druivenrassen voor openluchtteelt.

Meer lezen over tafeldruiven- en wijndruivenrassen en verzorging (Vitis vvinifera).
Uitvoerige informatie over het de rassenkeuze, teelt en verzorging van druiven kan u vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie".
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)
NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM DRUIVEN:
Bladvergeling of chlorose bij druiven (Vitis vinifera).
Druivenbladgalmijt of pokkenmijt geeft pokachtige bladeren.
Druivenplanten zonder trossen of trossen met weinig bessen.
Druiven-okselscheuten inkorten of verwijderen?
Druiventrossen controleren en opkuisen.
Druiventrossen beschermen tegen vogel- en wespenvraat (trosnetzakjes).
Druivenrassen bij de oogst (Vitis vinifera cv's .
Echte meeldauw (schimmelziekte) - Oidium op druivenbladeren en trossen (bladbovenzijde).
Lamsteligheid en verdroogde bessen.
Lekkere tafeldruiven in openlucht telen.
Oogsten van druiventrossen in openlucht.
Vroege ziektetolerante tafeldruiven/dessertdruiven in openlucht kweken.
Pitloze druiven planten in tuin of kas/serre.
Teeltwerkzaamheden bij druiven.
Valse meeldauw (schimmelziekte) - Peronospora viticola op druiven ("natweerschimmel").
Ziekten, plagen en gebrekziekten bij openluchtdruiven.
Ziekten en plagen (overzichtstabel).
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zonnebrand en besverbranding kan je voorkomen.
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorgingt van druiven..

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

Hazelnoten met boorgaatjes en wormpjes?

Het is nu bijna de periode om hazelnoten te verzamelen. Plaatselijk kan er schade voorkomen van de hazelnootboorder.
De hazelnootboorder (hazelnootmade) heeft als wetenschappelijke naam Balaninus nucum, synoniem Curculio nucum.

Foto 01: gezonde hazelnoten.

Foto 02: made van de hazelnootboorder in een aangetaste noot.

Foto 03: gaatjes in afgevallen hazelnoten.

ZIEKTEBEELD:
De kever zet een eitje af in de jonge hazelnoten (half mei - juni). De witte bruinkoppige larven vreten de vruchten hol (Zie foto 02) . Wormstekige noten vallen vroegtijdig af (Foto 03).
De larven overwinteren twee tot drie jaar in de grond tussen de wortels van de struiken op een diepte van 10-15 cm.
De hazelnootboorder heeft een voorkeur voor de dunschalige rassen van de hazelnoot, dikschalige hazelnoten zijn minder vatbaar.
Een besmetting met de snuitkever kan worden vastgesteld door de typische uitgangen van de hazelnoten, die te herkennen zijn als ronde gaatjes met een diameter van 1,5 tot 2 millimeter.

BESCHADIGINGSPLAATS:
Vruchten (nootjes.

TIJDSTIP VAN VEROORZAKEN SCHADE:
Meestal tussen half mei en juni.

VOORKOMEN VAN SCHADE:
De overwintering vindt plaats onder de struiken (in de grond). Verzamel en vernietig de aangetaste (afgevallen) noten.
Laat kippen scharrelen onder de struiken.
Op lange termijn is de schade te beperken door het gebruik van bepaalde soorten van aaltjes/nematoden (Heterorhabditis bacteriophora). Breng de aaltjes worden in de bodem op het moment dat de larven in hun noot op de grond zijn gevallen (Juli).

GEVOELIGE RASSEN:
Vooral de dunschalige rassen zoals o.a. 'Pearson's Prolific', 'Gunslebert', 'Butler' en 'Lange Spaanse'.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM HAZELAARS:
Hazelaars aanplanten en snoeien.
Hazelaars - Corylus avellana vermeerderen door middel van afleggen en enten.
Hazelnoten verzamelen.
Hazelaars als losse haag aanplanten.
Hazelaars planten in een snoepbos en houtwal.
Hazelaar en hazelnoten in diverse wereldtalen.
Hazelnoten met boorgaatjes en wormpjes tijdig opruimen.
Kruisbestuiving bij het aanplanten van hazelaars geeft meer noten.
Verschillende soorten noten visueel herkennen (denksport).
Ziekten en plagen bij hazelaars & hazelnoten.
Ziekten en plagen bij diverse fruitsoorten.

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden in uw mailbox ontvangen?
Schrijf je NU in voor deze Fruit-ABC nieuwsbrief.

maandag 29 augustus 2011

Tweekleurige tomaten zijn mooi en lekker!


Foto 01: 'Absinth'

Foto 02: Black and Red Boar, een gestreepte vroegrijpe vleestomaat.

Foto 03: 'Black Zebra'

Foto 04: 'Copia'

Foto 05: 'Fuzzy Wuzzy'

Foto 06: 'Green Copia'

Foto 07: 'Green Zebra'

Foto 08: 'Red Zebra'

Foto 09: 'Tonnelet'

Foto 10: 'White Tomesol'


Iedereen kent wel de klassieke rode of gele tomaten.
Er bestaan ook tweekleurige of bicolore (gestreepte) tomaten die mooi en lekker zijn. Zo kan u met uw ogen genieten van deze bijzondere vruchten.
Er zijn tweekleurige tomaten van klein (kers) tot de grootte van een normale vleestomaat.
Er bestaan ook Roma-tomaten die tweekleurig zijn. Zelfs tweekleurige of gestreepte tomaten met een fruitsmaak zijn er!

Een overzicht van enkele interessante tweekleurige tomaten:
'Absinth': groengele geribde vleestomaat met lichte pepersmaak.
'Beleze de Cuba': oranjerode gestreepte ossenhart(vlees)tomaat.
'Black & Red Boar': zwartrode gestreepte vleestomaat.
'Black Zebra': zwartrood gevlekte cocktailtomaat.
'Black & Red Boar': zwartrood gestreepte cocktail.
'Copia': Geelrood gestreepte dikke vleestomaat.
'Fuzzy Wuzzy': roodgeel gestreept Romatomaatje. Sterk behaarde, sierlijke pottomaat.
'Green Copia': Groenrood gestreepte vleestomaat. Zoet en krokant vruchtvlees.
'Green Zebra' (Groene tijger tomaat, zebra tomaat): Groengele cocktail. Fruitig en sappig
'Red Zebra': Roodgroen gestreept; fruitige smaak
'Tonnelet': Groenrood gestreepte Roma-tomaat
'Virginia Sweet' en 'Rhodes Heirloom': grote roodgele vleestomaten met geelrood geaderd vruchtvlees.
'White Tomesol': Ivoorwitte vleestomaat met licht roze geaderd vruchtvlees.

Tomaten kan u de ganse dag eten, van 's morgens bij het ontbijt, tot 's avonds aan de TV!
Meer lezen over bijzondere tomatenrassen.
Uitvoerige informatie over het zaaien, rassenkeuze, teelt en verzorging van tomaten kan u vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie".
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM BIJZONDERE TOMATEN:
Bijzondere tomatenrassen (zwarte, bruine, witte, gele, oranje, rode en groene tomaten). Stamtomaten, struiktomaten, roma en kerstomaten Overzicht van bijzondere tomatenrassen.
Geen natte voeten (wortelkluit) voor tomatenplanten in potten en kuipen!
Tomatenplanten met abnormale bladverkleuringen.
Kleine tomaten zijn erg lekker. Kers- en snoeptomaten met bijzondere smaak en kleur!
Tomaten die groen blijven? Rijping van tomaten bevorderen.
Tomatenplanten zonder bloemen? Veel bladeren en weinig of geen bloemen?.
Tomatenplanten met veel bloemen en toch weinig vruchten? Veel bloemen en toch weinig of geen vruchten?.
Pruim- en eivormige tomaten. Romatomaten van klein tot groot.
Tomatenbladeren met geelbruine bladvlekken (bladvlekkenziekte - Fulvia fulva).
Tomatenbladeren met zwarte of zwartbruine bladvlekken en zwarte randen (tomatenplaag, Phytophtora infestans).
Tomatenvruchten met droge bruine vlek onderaan --> neusrot.
Tomatenvruchten met droge witbruine vlek bovenaan (zonnebrand).
Bijzondere kleuren en smaken. Tweekleurige tomaten zijn mooi en lekker!
Vroegrijpende struiktomaten in openlucht. Zelftoppende tomaten onder plastiekkappen.
Vroegrijpende stamtomaten in kas of serre.
Vroegrijpende pottomaten (zelftoppend) in openlucht.
Vroege stamtomaten in openlucht plukken!
Zaadwinning van tomaten om volgende jaren te zaaien. Tomatenzaden laten gisten geeft een betere kieming!
Zelftoppende of struikvormige tomaten niet dieven!
Zwarte en bruinzwarte tomaten.
Er zijn honderden verschillende oude tomatenrassen. Fotoreportage van bijzondere tomaten (Zie album 2011).
Groente- en fruit Encyclopedie met uitvoerige informatie over het zaaien, rassenkeuze, teelt en verzorging van tomaten.
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)
Teeltinformatie van tomaten en andere groenten lezen op plantaardig.com.
Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

zondag 28 augustus 2011

Zomersnoei bij bramen (Rubus fruticosus).




Laag hangende zijtakkken bij braambessen kan u best nu verwijderen.
Dicht bij de grondoppervlakte hangen talrijke zijtwijgen met bessen. Door het opspatten van de regen gaan die bessen snel beschimmelen.
Indien u voldoende zijhout en bessen hebt dan kan u overwegen alle zijhout tot op 50 cm boven de grond te verwijderen.
Hinderende zijtwijgen van nieuwe scheuten mogen op 3 bladeren ingekort worden.
Verwijder ook alle beschimmelde vruchten, ze vormen een belangrijke besmettingsbron voor de andere bessen.
Een luchtige snoei zorgt dat de bladeren & bessen sneller opdrogen en minder vatbaar worden voor vruchtrot (Botrytis) en voor valse meeldauw (Peronospora rubi)
Meer lezen over braambessen/bramen (Rubus fruticosus).
NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM BRAMEN:
Bloei en oogst verlaten van bramen.
Bramen vermeerderen met topafleggen en zomerstekken.
Fruitsoorten geschikt voor natte gronden.
Bramen en taybessen snoeien en leiden aan draad.
Leifruit van bramen, taybessen en frambozen.
Rode vruchtenziekte (mijt) op bramen (Rubus fruticosus).
Topafleggen van bramen en taybessen.
Valse meeldauw (Peronospora rubi) op bramen - Rubus fruticosus.
Rubus index: bramen, frambozen, taybessen en Japanse wijnbessen.
Zomersnoei bij bramen (Rubus fruticosus).

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

zaterdag 27 augustus 2011

Druiventroszakjes tegen vogel- en wespenvraat.








Puntzakje in gaas (Gezien op de "Plantenbeurs Destelbergen" --> gepassioneerde liefhebber uit Kalken)
KLIK OP DE AFBEELDING OM DEZE GROTER TE MAKEN!

Zodra de kleuring of rijping begint kan u best de druiventrossen beschermen! Controleer regelmatig de trossen op aantastingen!
Druiventrossen worden gemakkelijk aangetast door vogels, wespen en oorwormen. Zodra de bessen beginnen te rijpen/ te kleuren kan u best een bescherming aanbrengen. Deze bescherming kan gebeuren met vogelnetten en met gaaszakjes of troszakjes.
Een volledige bescherming geven gaaszakjes waarin de trossen gestoken worden. Ook papieren (suiker)zakken zijn hiervoor bruikbaar mits de tros niet te groot is. Met gordijnstof/vitrage kan u zelf ook zakjes maken. Maak ze voldoende groot, want sommige nieuwe rassen kunnen heel grote trossen geven. (De optimale grootte is 40 x 30 cm)
Doe dat werkje bij droog weer en vooraleer er schade is. Kleine en afwijkende trossen kunnen nu nog weggesnoeid worden, zodat de overige beter kunnen uitgroeien. Ook in de fruittuin kunnen fruitsoorten zoals vijgen, perziken, nectarines, appels en peren beschermd worden met netzakjes.
Een bijkomend voordeel is dat deze zakjes ook een bescherming geven tegen zonnebrand. Mogelijk worden de trossen daarmee ook beschermd tegen infectie door valse meeldauw.
Pruimen kunnen ook met deze zakjes beschermd worden, zodat beschadiging door vogels en wespen voorkomen wordt.
Opgelet!
Oorwormen kruipen graag in de troszakjes en vreten soms aan de rijpe bessen. Ook kunnen bij sommige rassen de rijpe bessen barsten, waarna ze vruchtrot krijgen. (Ook zonder troszakken barsten die bessen). Controleer om de 7-10 dagen de trossen op beschadigingen en verwijder met een schaartje de beschadigde bessen. Indien je aantastingen te laat ontdekt dan kan een ganse tros verloren gaan. Schud ook de zakken even leeg zodat de oorwormen en losse bessen weg zijn.
Bij druivenrassen met loshangende/vrijhangende bessen is er minder gevaar op beschadigingen. O.a. Birstaler Muscat, Katharina, Lidi, Muscat Bleu en Nelly.
Meer lezen over het beschermen van druiventrossen.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM DRUIVEN:
Bladvergeling of chlorose bij druiven (Vitis vinifera).
Druivenbladgalmijt of pokkenmijt geeft pokachtige bladeren.
Druivenplanten zonder trossen of trossen met weinig bessen.
Druiven-okselscheuten inkorten of verwijderen?
Druiventrossen controleren en opkuisen.
Druiventrossen beschermen tegen vogel- en wespenvraat (trosnetzakjes).
Druivenrassen bij de oogst (Vitis vinifera cv's .
Echte meeldauw (schimmelziekte) - Oidium op druivenbladeren en trossen (bladbovenzijde).
Lamsteligheid en verdroogde bessen.
Lekkere tafeldruiven in openlucht telen.
Oogsten van druiventrossen in openlucht.
Vroege ziektetolerante tafeldruiven/dessertdruiven in openlucht kweken.
Pitloze druiven planten in tuin of kas/serre.
Teeltwerkzaamheden bij druiven.
Valse meeldauw (schimmelziekte) - Peronospora viticola op druiven ("natweerschimmel").
Ziekten, plagen en gebrekziekten bij openluchtdruiven.
Ziekten en plagen (overzichtstabel).
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zonnebrand en besverbranding kan je voorkomen.
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorgingt van druiven. (Luc Dedeene & Guy De Kinder).

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

vrijdag 26 augustus 2011

Zomerstekken of scheutstekken van bramen (Rubus fruticosus cv's).


Foto 01: Knip de stekken boven en onder een blad af. Verwijder het onderste blad en kort het bovenste blad wat in, zodat het de stekgrond niet kan raken.

Foto 02: samengesteld bramenblad met enkele rijpe braambessen. Goede bramenscheuten die je gebruikt voor het stekken dragen GEEN bessen!

Regenachtig weer is ideaal om bramen te vermeerderen door middel van stekken!

Braambessen- Rubus fruticosus/ Rubus Hybriden, een gemakkelijke kleinfruitsoort, kan men vermeerderen d.m.v. wortelstekken, zomerstekken en afleggen. De gemakkelijkste vermeerderingswijze is d.m.v. topafleggen.
De beste stektijd is augustus-begin september.
Men kan stekken met één oog (knop) en met twee ogen (knoppen) gebruiken (= lidstek). De steklengte is ca 10 cm. Knip de stekken onder en boven een blad af en verwijder de onderste bladeren. Steek de stekken in een luchtige stekgrond en druk de stekken onderaan licht aan.
De stekken worden onder glas geplaatst bij een bodemtemperatuur van 20° C..
Voor Rubus 'Thornless Evergreen' geeft een mengsel van 4 delen turf en 1 deel zand het beste resultaat. U kan ook zaai- en stekgrond gebruiken om de stekken in te plaatsen.
Meer lezen over zomerstekken bij braambessen.
Bramen en taybessen zijn ook gemakkelijk te vermeerderen door middel van topafleggers. Meer lezen over het vermeerderen van planten.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM BRAMEN:
Bloei en oogst verlaten van bramen.
Bramen vermeerderen met topafleggen en zomerstekken.
Bramen en taybessen snoeien en leiden aan draad.
Fruitsoorten geschikt voor natte gronden.
Leifruit van bramen, taybessen en frambozen.
Rode vruchtenziekte (mijt) op bramen (Rubus fruticosus).
Topafleggen van bramen en taybessen.
Valse meeldauw (Peronospora rubi) op bramen - Rubus fruticosus.
Rubus index: bramen, frambozen, taybessen en Japanse wijnbessen.
Zomersnoei bij bramen (Rubus fruticosus).

Uitvoerige informatie over het rassenkeuze, teelt en verzorging van druiven kan u vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie".
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

donderdag 25 augustus 2011

Snoeien van zure kersen of kriekenbomen (Prunus cerasus).


Zure kersen zijn ook geschikt als leivorm. (Foto "Museumtuin te Gaasbeek")

Op gesnoeide kersenbomen zijn de krieken dikker en rijpen gelijkmatiger.
Ongesnoeide bomen zijn moeilijker te plukken.
Door te snoeien kan men een hogere plukprestatie verkrijgen.
Oudere bomen blijven langer gezond en vruchtbaar.
De zure kersenbomen zijn minder vatbaar voor bloesemmonilia, een gevreesde taksterfteschimmel bij zure kersen.
Het is gemakkelijker de bomen te beschermen met een net tegen de vogels.
Door regelmatig zieke twijgen (Monilia) weg te knippen, voorkomt men verdere uitbreiding en afsterven van de zure kersenboom.
Verwijder ook alle beschimmelde en verdroogde vruchten die nog in de boom hangen.

De maand augustus is bijzonder geschikt om kriekenbomen (zure kersen) te snoeien.
Meer lezen over het snoeien van zure kersen (kriekenbomen).
Zoete kersen (Prunus avium kunnen nu ook gesnoeid worden. Meer lezen over het snoeien van kersenbomen.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM KERSEN:
Bacterieziekte op steenfruit (gomvorming).
Bloesem- en taksterfte (Monilia) bij zure kersen.
Bestuiving bij zoete kersenbomen is belangrijk.
Kersenhappening en Dag Van De Kers.
Kersenvlieg maakt kersen oneetbaar.
Plukken van zoete kersen.
Plukken van zure kersen of krieken.
Snoeien van zure kersenbomen in juli.
Vruchtrot bij kersen.
Zoete kersenbomen snoeien en uitbuigen.
Zure kersenbomen of kriekenbomen planten.
Zure kersenbomen of kriekenbomen zijn zelfbestuivend.

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

woensdag 24 augustus 2011

Gevaar voor valse meeldauw bij bramen (Rubus fruticosus cv's).


De valse meeldauwschimmel of Peronospora rubi (EN: downy mildew) ontstaat vooral na regenachtig (en koud) weer. Deze "natweer-schimmelziekte" komt enkel op bramen voor.

Een regenrijke periode en een te gesloten gewas kan meer aantasting geven van valse meeldauw.
De meeste bramenrassen zijn vatbaar voor valse meeldauw. Nieuwe rassen zijn soms ziektetolerant, maar vraag het bij aankoop toch even na!
De eerste aantasting gebeurt in het voorjaar of is via overwintering al aanwezig.
SYMPTOMEN:
Op de bovenkant van bladeren ontstaan witgele vlekken, die later geel en vervolgens bruin worden. Aan de bladonderzijde is een grijswit schimmelpluis. Aan de onderkant van het blad zitten plekken met pluizige grauwwitte schimmelgroei. De infectie kan zich uitbreiden, waardoor grote stukken of zelfs een heel blad kunnen paars verkleuren en afsterven. Later ontstaan er bruine, verdroogde bessen. Vochtige omstandigheden zijn nodig om te kunnen ontkiemen. (= nat weerschimmel).
De aantasting ontstaat meestal onderaan de planten omdat het daar erg vochtig blijft.
De symptomen van valse meeldauw (Peronospora rubi) kunnen verward worden met die van echte meeldauw. Bij echte meeldauw zit de schimmel op de bovenzijde van het blad.
Meer lezen over bramen.
PREVENTIE:
- Voorkom opspattend water
- Zorg dat de bladeren na regen zo snel mogelijk opdrogen.
- Planten in de kas probeer je zoveel mogelijk droog te houden. Voldoende luchten en indien nodig 's morgens water geven, zonder de planten nat te maken. (Bij voorkeur met een druppelleiding water geven)
- Afgevallen bladeren verwijderen.
- Aangetaste scheuten worden in de winter verwijderd.
- Verwijder regelmatig het onkruid.
- Bewerk regelmatig de grond, zodat er geen plassen blijven staan.
- Plant op een ruime afstand.
- Beperk het aantal scheuten per strekkende meter tot 5 stuks.
- Werk niet in een nat gewas want dan is er meer infectie.
- Wilde bramen in de omgeving kunnen voor extra infectie zorgen.

Valse meeldauw kan ook voorkomen op aardappelen, tomaten, Buddleja, Rosa, Viburnum en Vitis. Elke valse meeldauwschimmel heeft zijn eigen waardplant of heeft een groep van waardplanten. (Valse meeldauwschimmel van bramen tast geen druiven aan en omgekeerd gebeurt dit ook niet.)
Het is niet altijd eenvoudig om ziekten en plagen op cultuurplanten te determineren.
Een overzicht van nuttige weblinks plantenziekten en plagen: diagnose, voorkoming en biologische bestrijding bij fruit, groenten en sierplanten.
Op bramen kan er ook echte meeldauw voorkomen, maar dit is eerder een "droogweer-schimmel".

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM BRAMEN:
Bloei en oogst verlaten van bramen.
Bramen vermeerderen met topafleggen en zomerstekken.
Fruitsoorten geschikt voor natte gronden.
Bramen en taybessen snoeien en leiden aan draad.
Leifruit van bramen, taybessen en frambozen.
Rode vruchtenziekte (mijt) op bramen (Rubus fruticosus).
Topafleggen van bramen en taybessen.
Valse meeldauw (Peronospora rubi) op bramen - Rubus fruticosus.
Rubus index: bramen, frambozen, taybessen en Japanse wijnbessen.
Zomersnoei bij bramen (Rubus fruticosus).

Uitvoerige informatie over het rassenkeuze, teelt en verzorging van bramen kan u vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie".
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

dinsdag 23 augustus 2011

Walnoten/ okkernoten met blad- en vruchtschimmelziekten?



Niet alle walnotenrassen zijn even gevoelig aan schimmelziekten en bladval!
Plant geen walnoten/okkernoten op natte gronden.
Oudere notenrassen zijn dikwijls vatbaar voor bacteriebrand, brandvlekkerigheid en schaalgebreken. De heel dikke zgn. paardennoten zijn meer vatbaar.
Ruim bij een aantasting door bladschimmels de afgevallen notenbladeren en vruchten goed op om nieuwe infectie te voorkomen. (Juglans regia - gewone walnoot of okkernoot) Sommige okkernotenzaailingen zijn bijzonder vatbaar voor bladschimmels en bacterieziekten.

Blad- en vruchtvlekkenziekten van okkernoot kan o.a. 2 oorzaken hebben:
1) Bacteriebrand - Bacterial blight:
Xanthomonas campestris pv. juglandis(Pierce) Dye
Pseudomonas (Xanthomonas) juglandis.

Op de bladeren van okkernoot/ walnoot komen kleine bruine vlekjes, bij sterke aantasting is er bladval.
Op de bolsters ontstaan zwarte natte rottige vlekken. Bij vroege zomerinfectie dringen de bacteriën door de schaal zodat de noot rot en verslijmt (= natrot).

2) Brandvlekkerigheid/ Bladvlekkenziekte of Antharacnose bij Juglans
Gnomonia leptostyla (con. v. Marssonia juglandis).
Zowel op de bladbovenzijde als op de onderzijde zijn er vrij grote, soms zwarte hoekige vlekken. Het zieke notenblad vergeelt en valt vroegtijdig af.
Op de scheuten en bolsters ietwat ingezonken scherpbegrensde bruine vlekken. De noot zelf kan ook soms bruin worden en verdrogen (= droogrot).
Preventie:
Ruim na het vallen van de bladeren (en de zieke vruchten) alles goed op en vernietig ze of composteer ze. Gebruik deze compost NIET opnieuw in de omgeving van notenbomen!

Meer lezen over blad en vruchtvlekkenziekte bij walnoten (okkernoten).
De walnootgalmijt kan soms bladmisvormingen (bobbels) veroorzaken. De gevolgen hiervan zijn erg beperkt.
Meer lezen over de walnotengalmijt of viltmijt.
Op andere plantensoorten kunnen er enigszins gelijkende bladschimmels voorkomen.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM WALNOTEN - OKKERNOTEN (Juglans regia)
Bladvlekkenziekte (schimmelziekte) op walnoten (Juglans regia).
Blad- en vruchtschimmels op walnoten/okkernoten (Juglans regia).
Noten index: walnoten, hazelnoten, amandelnoten en tamme kastanje
Optimale plantafstanden voor noten.
Walnootgalmijt of okkernootviltmijt op walnoten (Juglans regia).
Walnoten zijn goed voor hart en bloedvaten!.
Walnoten/okkernoten verzamelen en snoeien (Juglans regia).
Walnoten verzamelen in de herfst (Juglans regia).
Ziekten en plagen bij walnoten (Juglans regia).
Ziekten en plagen op fruit-, groente- en sierplanten.

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

maandag 22 augustus 2011

Aardbeien nu dringend planten (Fragaria x ananassa cv's)!


Aardbeien planten op waterdoorlatende zwarte folie voorkomt onkruidgroei.


Emmerteelt met doordragende planten.


Doordragende aardbei 'Mara des Bois'.
KLIK OP DE FOTO'S OM DEZE GROTER TE MAKEN!

Aardbeiplanten mogen niet langer dan twee jaar op hetzelfde perceel staan. Oudere planten geven veel kleine vruchten en worden meer aangetast door schimmels en insecten (o.a. taxuskever).
Eenmaaldragende aardbeirassen of junidragers (o.a. 'Elsanta', 'Korona' en 'Gorella') plant je bij voorkeur tussen begin juli en half augustus. Frigoplanten kunnen in het vroege voorjaar ook geplant worden. Op tijd geplante aardbeien kunnen tot 500 gr vruchten per plant dragen, terwijl een late planting een lagere productie per plant geeft.
Doordragende of dagneutrale rassen (o.a. 'Rapella', 'Selva' en 'Ostara') kunnen geplant worden tijdens de maanden maart, april, juli, augustus of september. Vroeg planten kan in het najaar al een eerste oogst geven. Bij de in het voorjaar geplante doordragers worden de eerste bloemen verwijderd om een goede beworteling te krijgen.
In de rij mogen ze op 25-35 cm geplant worden. Tussen de rijen kan je een afstand van 50-60 cm nemen. Door ruim te planten kunnen de aardbeiplanten na regen sneller opdrogen, zodat ze minder vatbaar worden voor schimmelziekten.

Aardbeien kan je ook planten in emmers. Plant vier tot vijf planten per 10 liter pot. Plaats de planten langs de rand een beetje schuin zodat het hart van de plant naar de buitenzijde gericht is. Zorg voor een goede ontwatering, want te natte grond geeft wortelschimmels!
Als voorteelt zijn gezaaide prei, vroege ajuin, erwten, struikbonen en tuinbonen/ labbonen geschikt.

Verschilpunten tussen eenmaaldragers en doordragende aardbeien?
EENMAALDRAGERS OF JUNIDRAGERS:
Geven maar één keer per jaar bloemen en vruchten.
Te planten tussen 10 en 15 (20) augustus.
Bloemen worden inwendig aangelegd in september.

DOORDRAGERS OF DOORDRAGENDE AARDBEIPLANTEN:
Deze geven meerdere keren per jaar bloemen en vruchten.
Planten in september ofwel in het voorjaar (maart).
Bloemstengels wegnemen tot einde mei.
Vruchten vanaf (einde) juni-juli tot oktober.
Vanaf juli tot half augustus de bloemstengels met nog 2-3 kleine (resterende) vruchtjes wegknippen --> doet nieuwe bloemstengels ontstaan.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM AARDBEIEN:
Aardbeien stekken in juni en juli.
Bemesten van kleinfruit.
Bescherming tegen felle zon aanbrengen.
Dag van de aardbei in Pamel.
Tips om water te geven bij droogte.
Vraatschade van de taxuskever.
Vraatschade van taxuskever aan kuipplanten (Aardbeien in pot).

Uitvoerige informatie over het zaaien, rassenkeuze, teelt en verzorging van aardbeien kan u vinden in de "Groente & Fruit Encyclopedie".
Meer lezen over de Groente & Fruit Encyclopedie (Auteurs: Luc Dedeene & Guy De Kinder, Kosmos Uitgevers)
Meer teeltinformatie van aardbeien en groenten kan u lezen op plantaardig.com

zondag 21 augustus 2011

Druiven: Lamsteligheid en verdroogde bessen.



UITZICHT BESCHADIGING:
Bij lamsteligheid verkurken sommige bessensteeltjes en verdrogen sommige bessen. Doordat de steeltjes verdrogen kan het sap niet meer doorstromen tot bij de bessen. De aangetaste bessen hebben een zure smaak.
Meestal begint dit probleem bij het begin van de rijping.
MOGELIJKE OORZAKEN:
- Lamsteligheid komt vooral voor in kassen (serres) door een te hoge zoutconcentratie in de grond (Meestal door te veel kaliumrijke meststoffen te geven).
- Te lage luchtvochtigheid (te droge lucht)
- Te felle zoninstraling en te hoge temperatuur in de kas (serre)
- Onvoldoende opneembaar water in de grond.
- Lamsteligheid komt vooral voor in kassen (serres) door een te hoge zoutconcentratie in de grond (Meestal door te veel kaliumrijke meststoffen te geven).
- Magnesiumgebrek of een te hoog kaliumgehalte. Een juiste verhouding tussen magnesium en kalium is belangrijk.
- Onvoldoende ontwikkeld wortelgestel, terwijl de bladeren teveel water onttrekken.
- Langdurige droogte, gevolgd door veel regen.
- Wortelsterfte of wortelbeschadiging door o.a. woelratten
- Onvoldoende humus in de grond
- Te lange okselscheuten (dieven)
PREVENTIE:
- Probeer bij lamsteligheid meer water te geven, een hogere luchtvochtigheid te houden en in de voormiddag de grond onder de druiven vochtig te maken.
- Verhoog het humusgehalte van de grond door een flinke mulchlaag op de grond te leggen.
- Breek regelmatig enkele okselscheuten weg, maar zorg dat de trossen niet volledig in de zon hangen!
- Zorg voor een luchtig gewas. In de omgeving van de trossen kan men vanaf de rijping begint (half augustus?) 1 of 2 bladeren. (Neem niet teveel bladeren weg --> gevaar voor zonnebrand)
- Het spuiten van de bladeren van een bladvoeding met magnesium (kieseriet, bitterzout) kan ook helpen om lamsteligheid te voorkomen.
- Geef een evenwichtige bemesting in het voorjaar. Geef niet teveel stikstof.
- De druivenrassen 'Frankenthal', 'Riesling', 'Optima' en 'Dornfelder' zijn meer vatbaar voor lamsteligheid.

Meer lezen over zonnebrand, besverbranding en bruine gerimpelde bessen bij druiven.

Verwarring is mogelijk met besverbranding door de zon. Meer lezen over besverbranding op druiven.
Soms kunnen er ook andere problemen voorkomen op druiven zoals bladverkleuring, bladval, meeldauw, ... Meer lezen over plantenziekten en plagen bij druiven (Vitis vinifera).

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM DRUIVEN:
Bladvergeling of chlorose bij druiven (Vitis vinifera).
Druivenbladgalmijt of pokkenmijt geeft pokachtige bladeren.
Druivenplanten zonder trossen of trossen met weinig bessen.
Druiven-okselscheuten inkorten of verwijderen?
Druiventrossen controleren en opkuisen.
Druiventrossen beschermen tegen vogel- en wespenvraat (trosnetzakjes).
Druivenrassen bij de oogst (Vitis vinifera cv's .
Echte meeldauw (schimmelziekte) - Oidium op druivenbladeren en trossen (bladbovenzijde).
Lamsteligheid en verdroogde bessen.
Lekkere tafeldruiven in openlucht telen.
Oogsten van druiventrossen in openlucht.
Vroege ziektetolerante tafeldruiven/dessertdruiven in openlucht kweken.
Pitloze druiven planten in tuin of kas/serre.
Teeltwerkzaamheden bij druiven.
Valse meeldauw (schimmelziekte) - Peronospora viticola op druiven ("natweerschimmel").
Ziekten, plagen en gebrekziekten bij openluchtdruiven.
Ziekten en plagen (overzichtstabel).
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zomersnoei bij druiven geeft grotere bessen.
Zonnebrand en besverbranding kan je voorkomen.
Groente- en fruit encyclopedie met info over rassenkeuze, teelt en verzorgingt van druiven..

Ook andere fruitsoorten zijn soms gevoelig voor zonnebrand. Vooral sommige appelrassen kunnen hiermee problemen hebben.
Meer lezen over zonnebrand op appelbomen.
Meer lezen over plantenziekten en plagen op fruit-, groente- en sierplanten.

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

zaterdag 20 augustus 2011

Veel schade van de pruimenmot of pruimenmade (Grapholita funebrana)!



KLIK OP DE 2 AFBEELDINGEN OM DEZE TE VERGROTEN!

De pruimenmot/ pruimenmade (Grapholita funebrana, syn. Cydia funebrana) kan op halflate en late pruimenrassen veel schade veroorzaken. De vruchten bevatten boorgangen en roze rupsen.
Aangetaste vruchten zijn te herkennen aan een harsachtig druppeltje op de plaats waar de larve de vrucht heeft verlaten. Aangetaste vruchten rijpen ook vroeger af.
In de maand mei worden de eitjes afgelegd op de vruchtschil. Tussen half juli en einde augustus zijn er volwassen pruimenmotten van de tweede generatie die opnieuw eieren afzetten.

Feromooncapsules in een lijmval kunnen in de periode van de eiafzetting in de boom gehangen worden (Vanaf mei tot einde augustus). Deze capsules bevatten een geurstof die de pruimenmot lokt.
Lees ook vorige fruitblog van 14 mei over de pruimenmot of pruimenmade.
De schade van de pruimenmot lijkt enigszins op de schade van de pruimenzaagwesp.
Meer lezen over de pruimenmot/ pruimenmade - Grapholita funebrana, syn. Cydia funebrana.
Behalve pruimenmot en pruimenzaagwesp kunnen er soms ook nog andere plagen of ziekten voorkomen.
Meer lezen over ziekten en plagen op fruit-, groente- en sierplanten.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM INSECTEN OP PRUIMENBOMEN:
Plantenziekten en plagen op fruitsoorten.
Plantenziekten en plagen op steenfruit (Prunus-soorten).
Schade van de pruimenmot voorkomen in mei.
Schade van de pruimenmot beperken in april.
Veel schade van de pruimenmot/pruimenmade aanwezig (juli).
Pruimenzaagwesp doet veel vruchtjes afvallen (mei).
Schade van de pruimenzaagwesp kan je NU beperken (april).
Boorgaten van de ongelijke houtkever in stam en takken.
Wespenval maken om wespen te vangen.
Schuilplaatsen voor (de nuttige) oorwormen maken.

Twee keer per maand fruitnieuwtjes ivm praktische werkzaamheden ontvangen? Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.

vrijdag 19 augustus 2011

Productieve late pruimenrassen die rond deze periode rijp zijn.



'Warwickshire Drooper', een laatrijpende gele pruim die meestal zeer productief is.



'Victoria' (syn. Queen Victoria, Reine Victoria), een zeer productieve koninginnepruim. Bijna jaarlijks verzekerd van aantrekkelijke vruchten!

Steengoed met steenfruit! Bij sommige fruitliefhebbers valt de oogst van de pruimen tegen.

Een tegenvallende oogst kan verschillende oorzaken hebben:
- Een laat productief en sterkgroeiend ras aangeplant
- Geen of onvoldoende bestuiving van een ander pruimenras in de omgeving.
- Slecht weer tijdens de bloei (regen of vorst)
- Te sterke groei door verkeerde snoei of te sterke bemesting
- Veel schade door wespen of vogels
- Veel uitval door "wormpjes" of maden van de pruimenmade en pruimenzaagwesp
- Veel vruchtrot (Moniliaschimmel).

De laatrijpende pruimenrassen 'Victoria' (syn. 'Reine Victoria', 'Queen Victoria') en 'Warwickshire Drooper' rijpen einde augustus - begin september.
Het zijn beide zelfbestuivende pruimenrassen die geen extra bestuiver nodig hebben.
Een nadeel van deze rassen is dat deze bomen meestal té productief zijn en veel dunwerk vragen. Ook moeten deze bomen op een zonnige standplaats staan. In Nederland kan de rijping van Warwickshire Drooper mogelijk te laat komen.
'Victoria' is bij de meeste boomkwekers gemakkelijk te bekomen. 'Warwickshire Drooper' is vermoedelijk moeilijk te vinden.

Andere interessante late pruimenrassen zijn o.a. 'Altesse Simple'-typen (Blauwe kwetspruimen) en 'Sainte Catharine' (geel)

Gebruik van de vruchten:
- Mits goed gedund: eetpruimen voor verse consumptie. Ook zeer geschikt om te verwerken tot confituur/ jam.
- Indien niet of onvoldoende gedund: verwerking tot confituur/ jam.
De onrijpe vruchten zijn zeer geschikt om te verwerken tot confituur!
De stenen zitten goed los in de vruchten, waardoor ze gemakkelijk te gebruiken zijn voor confituur (jam) of om in te vriezen.

Kijk uit bij de pluk van pruimen, want de wespen lusten ook wel zoete vruchten! Verwijder ook alle beschadigde en beschimmelde vruchten.

Meer lezen over pruimenrassen, pruimenbomen, snoei, bestuiving en verzorging.
Snoei 'Victoria'-pruimenbomen zo weinig mogelijk! De bomen zijn erg gevoelig voor de loodglansschimmel als ze in de winter worden gesnoeid.
Afgebroken takken en steilgroeiende takken of twijgen kunnen best direct na de oogst verwijderd worden.
Meer lezen over het snoeien van fruitbomen en fruitsoorten.

NUTTIGE WEBLINKS OP DEZE BLOG IVM PRUIMENBOMEN:
Barsten van vruchten na regen.
Bestuiving is belangrijk bij het planten van pruimenbomen.
Fruitbomen en fruitstruiken te snoeien in augustus.
Plantenziekten en plagen op fruitsoorten.
Pruimenbomen snoeien en uitbuigen in april.
Snoeikalender voor alle fruitsoorten.
Snoeien van vroege pruimen in juli.
Snoeien van pruimenbomen in augustus.
Schrijf je hier in voor de Fruit-ABC nieuwsbrief.