Inheems- en uitheems fruit: Halfstam-, hoogstam of laagstambomen van appels en peren planten?

Foto 01: Enthoogte bij fruitbomen. 1) Hoogstam meestal geënt op 1,80 tot 2,00 m 2) Halfstam wordt meestal geënt op 1,50 tot 1,60 m. 3) Laagstam geënt op 10 tot 30 cm.
Volgens sommige kenners heeft "Hoogstam, halfstam en laagstam" niets te maken met de plek van enten. Het heeft te maken met de hoogte waar de vertakking begint.
Vraag aan uw leverancier na welke onderstam gebruikt is voor jouw bomen! Bij voorkeur staat de naam van de onderstam op het etiket/label!

PLANTTIPS VOOR HOOGSTAM- en HALFSTAMBOMEN (appel, peer).
- Appel- en perenbomen hebben een voorkeur voor een standplaats in de zon of eventueel halfschaduw.
- Plant op een goed doorlatende, gemiddeld vochtige grond. Plant op het natste deel de perenbomen.
- De beste belichting van de bomen bekom je door de rijen noord-zuid te planten.
- De grond is bij voorkeur licht zuur (pH 6,0 tot 6,3)
- Perenbomen bloeien meestal rond 15 april en de bloemen zijn erg vorstgevoelig. Appelbomen bloeien meestal tussen einde april en half mei en de bloemen zijn eveneens vorstgevoelig. Plant niet op plaatsen waar er meer lentenachtvorst voorkomt of kies voor laatbloeiende fruitrassen.
- Bijna alle appel- en perenbomen hebben kruisbestuiving nodig, zodat je meerdere gelijkbloeiende rassen bij elkaar moet planten. Een slechte vruchtdracht komt meestal door het ontbreken van een passende bestuiver! (Ook slecht weer tijdens de bloei geeft een slechte vruchtzetting).

- Voor het planten kan je best voor een zwarte plantstrook of boomspiegel zorgen.

PLANTAFSTANDEN.
- Hoogstam- en halfstambomen worden op ca 8 tot 10 meter van elkaar geplant. De maximale boomgrootte is afhankelijk van de grondsoort, de gebruikte onderstam en het ras. Er is meestal geen verschil in plantafstand tussen hoog- en halfstambomen. Enkel de stamlengte is verschillend, bij halfstam ca 1,5 m en bij hoogstam is dit ca 2 m. (Een uitzondering voor de perenonderstam 'Pyrodwarf' en de appelonderstam 'MM106' die een kleinere boomgroei en vroegere vruchtdracht dan zaailingen geeft)
- Laagstam appel- en perenbomen kunnen op ca 1,5 (2) meter van elkaar geplant worden. Afhankelijk van de onderstam, grondsoort en ras kan de aanbevolen afstand nog verschillen.
In kleine tuinen plant je best laagstambomen, zij geven de vroegste opbrengst en zijn gemakkelijker te snoeien dan half- en hoogstambomen. Er zijn ook kolombomen van een aantal fruitsoorten beschikbaar die je ook als fruithaag kan planten.
Lees meer over kolombomen en dwergbomen van 20 fruitsoorten in het boek "Gemakkelijk fruit"!

WANNNEER OOGSTEN.
- Van halfstam én van hoogstambomen mag je meestal na 6 tot 8 (10) jaar vruchten verwachten. Uitzonderlijk kan dat bij sommige rassen al na 4 jaar iets opleveren. Er is meestal geen verschil tussen halfstam- en hoogstambomen.
Er zijn ook matig sterk groeiende onderstammen die een kleinere halfstamboom en sneller vruchten geven. Als matig sterkgroeiende onderstam gebruik je voor appelbomen de 'MM106' en voor peren de Pyrus 'Pyrodwarf'. Jammer genoeg zijn die onderstammen niet bij elke boomteler te bekomen.
- Van laagstam appel- en perenbomen kan je vruchten verwachten na 2 tot 4 jaar. Afhankelijk van de gebruikte onderstam, boomkwaliteit, grondsoort en verzorging kan dit meer of minder zijn.

MAXIMALE OUDERDOM VAN APPEL- EN PERENBOMEN.
- Hoogstam en halfstambomen van appel en peer kunnen 60 tot 100 (of meer) jaar oud worden, mits ze goed gezond blijven.
- Laagstamappelbomen kunnen mits een goede verzorging en het aanplanten van een weinig ziektegevoelig ras 12 tot 15 jaar oud worden. Meestal zijn ze daarna aan vervanging toe.
- Laagstamperenbomen kunnen mits goede verzorging 50 tot 100 jaar oud worden.

SNOEIEN VAN LAAGSTAM, HALFSTAM EN HOOGSTAMBOMEN.
Hoogstam en halfstambomen moeten zeker de eerste 5-8 jaar jaarlijks gesnoeid worden om mooi gevormde bomen te krijgen. Het snoeien van hoogstam en halfstam is specialistenwerk.
Laagstambomen van appel en peren worden bij voorkeur ook jaarlijks gesnoeid, maar deze snoei is gemakkelijker aan te leren en toe te passen. Zomersnoei is een goede aanvulling van de wintersnoei.

ENKELE INTERESSANTE APPELRASSEN
- Plant bij voorkeur vooral streekeigen, ziektetolerante rassen.
- Vroegbloeiende rassen zijn o.a. Discovery, Joseph Musch, Transparente Blanche (oogstappel), Rode Boskoop (*) en Schone van Boskoop (*).
- Middentijds bloeiend zijn o.a. Dubbele Bellefleur, Elstar, Jacques Lebel (*), James Grieve, Karmijn de Sonnaville (*) en Winterbanana.
- Laatbloeiende rassen zijn o.a. Court-Pendu Rosat, Eisdener Klumpken, Reinette de France (*) en Sterappel.
- Sommige rassen hebben slecht stuifmeel en kunnen geen ander ras bestuiven (*).
- Er zijn nog vele andere geschikte (ziektetolerante) rassen.

Ook sommige steden en gemeenten zorgen voor meer diversiteit in aanplantingen Nuttige brochure "Fruitbomen veroveren de openbare ruimte" (pdf).

ENKELE INTERESSANTE PERENRASSEN
- Dubbele Philip, Durondeau, Doyenné du Comice en Saint Rémy (*).
- Er zijn nog vele andere geschikte (ziektetolerante) rassen.

COMBINATIETEELTEN VAN HOOGSTAM EN LAAGSTAM.
- Hoogstambomen die op een ruime afstand geplant werden (10 m) kunnen ook gecombineerd worden met zwakgroeiende laagstammen van appel en peer.
Als de hoogstambomen teveel licht wegnemen dan worden de laagstammen verwijderd of verplant.
Dit werd vroeger een "blijver en wijker-systeem" genoemd. De hoogstambomen blijven ter plaatse maar de laagstammen moesten wijken en werden verplant of opgeruimd.
- Ook kan er tussen de rijen aardappels, houtig kleinfruit en groenten geplant of gezaaid worden.
- Zwakgroeiende appelbomen zijn geënt op de onderstam 'M9'. Zwakgroeiende perenbomen zijn geënt op de onderstam 'Kwee C' en 'Kwee Eline'. (Deze laatste is minder vorstgevoelig).

BELANGRIJKSTE SCHIMMELZIEKTEN (Sommige rassen zijn hiervoor tolerant en worden weinig of niet aangetast).
- Appelbomen: schurft, meeldauw, vruchtboomkanker
- Perenbomen: schurft, perenroest

TIP VOOR EEN KERST- EN NIEUWJAARSGESCHENK ---> FRUITBOEKEN voor EEN SUCCESVOLLE FRUITTUIN IN 2017!